ကညီလုၢ်လၢ်ထူသနူအလံာ်နံၣ်လံာ်လါတဖၣ်

“ဒၢမုၢ်ထူၣ်ဟါသလ့ၤလါ” မ့ၢ်ကညီလၢပျၢၤတဖၣ်အတၢ်ကတိၤဒိန့ၣ်လီၤ.အခီပညီမ့ၢ်၀ဲလါလၢဆၣ်ဒၢမုၢ်ထူၣ်

အလါန့ၣ်လီၤ.သလ့ၤလါန့ၣ်မ့ၢ်လါအခီၣ်ထံးတလါဒီးလါပျုၤမ့ၢ်လါအကတၢၢ်တလါလီၤ.ပှၤကညီအလုၢ်
အလၢ်အထူသနူအလံာ်နံၣ်လံာ်လါအပူၤန့ၣ်တနံၣ်အတီၢ်ပူၤအိၣ်၀ဲ ၁၃လါန့ၣ်လီၤ.ပမ့ၢ်ကွၢ်လၢထါတဖၣ်
အပူၤန့ၣ်ပကထံၣ်ဘၣ်လၢပှၤကညီတဖၣ်ဂံၢ်တ့ၢ်နံၣ်, လါ, မုၢ်နံၤမုၢ်သီလၢပျၢၤလံၤလံၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤကညီ
လၢပျၢၤတဖၣ်တဲ၀ဲလါသလ့ၤမ့ၢ်လါလၢတၢ်ဃုတၢ်လီၢ်လၢကမၤခုးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

အ၀ဲသ့ၣ်ဒွး၀ဲဆၣ်တဖၣ်, လါအတၢ်လဲၤတရံးဟီၣ်ခိၣ်ဒီးတိၢ်နီၣ်ဖံးဃာ်၀ဲတၢ်ဆၢကတီၢ်လၢတနံၣ်အပူၤ
န့ၣ်လီၤ. အါန့ၢ်အန့ၣ်ကွၢ်စ့ၢ်ကီး၀ဲန့ဆၢၣ်တၢ်မၤအသးဒ်အမ့ၢ်သံၣ်ဧိၤဖီဧိၤဖီထီၣ်အဆၢကတီၢ်, ထိၣ်ဆီ သုးအလီၢ်အကျဲဒီးထိၣ်တဖၣ်ဘှီထီၣ်အသွံအဆၢကတီၢ်ဒီးတိၢ်နီၣ်မၤဃါ၀ဲလၢတၢ်မၤခုးသံၣ်စံာ်ပှဲၤအဂီၢ်
လီၤ. ဒ်ပှၤကညီလၢပျၢၤတဖၣ်အထါစံးတ့ၢ်၀ဲအသိးဖဲအဂံၢ်မုၢ်နံၤမုၢ်သီန့ၣ်လါအခီၣ်ထံးတလါအိၣ် ၂၉ သီဒီးခံလါတလါအိၣ်အသီ ၃၀ န့ၣ်လီၤ. ဂံၢ်၀ဲဒ်န့ၣ်တလါဘၣ်တလါတုၤအပှဲၤထီၣ်တနံၣ်လီၤ.


ပှၤကညီဂံၢ်အလါ ၁၃ လါန့ၣ်ဘၣ်ထွဲလိာ်အသးဒီးတရူးဂံၢ်အနံၣ်အလါတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.လီၤဂာ်လိာ်အသး
ဒီးတရူး, ဘံၣ်ယဲးနၣ်ဒီးပယီၤအလံာ်နံၣ်လံာ်လါစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. ပှၤကညီဂံၢ်အနံၣ်အလါန့ၣ်လီၤဂာ်ဒီး
ပယီၤဂံၢ်အနံၣ်အလါလၢအသန့ၤထီၣ်အသးလၢလါအတၢ်တရံးမုၢ် (Luna System) ဒီးနံၤသီလၢအမၤ
န့ၢ်၀ဲတဖၣ်လီၤဂာ်လိာ်အသးန့ၣ်လီၤ. ပှၤကညီအလါတနံၣ်မ့ၢ်အိၣ် ၁၃ လါဘၣ်ဆၣ်အမုၢ်နံၤမုၢ်သီတဖၣ်
လီၤဂာ်လိာ်အသးဒီးပယီၤလါ ၁၂ လါဒီးအမုၢ်နံၤမုၢ်သီပာ်ဖှိၣ်ခဲလၢာ်မ့ၢ်၀ဲ ၃၅၄ သီန့ၣ်လီၤ.

မ့ၢ်လၢဒ်ကညီသးပှၢ်လၢပျၢၤတဖၣ်ကတိၤဒိတ့ၢ်၀ဲ ထီၣ်မ့ၢ်ချံ လီၤမ့ၢ်ဒ့ၣ်ညါ, အသိးဖဲနံၣ်ဆံးန့ၣ်လါ လွံၢ်လါ
တလါလၢအမ့ၢ် လါချံ, ဒီးယဲၢ်လါတလါလၢအမ့ၢ်ဒ့ၣ်ညါ, န့ၣ်ဂံၢ်၀ဲတလါထဲ၁၅သီစုာ်စုာ်ဒီးဖဲနံၣ်ဒိၣ်န့ၣ်ဂံၢ်
ဃုာ်၀ဲအသီ ၃၀ န့ၣ်လီၤ. ကွၢ်သကိးတၢ်ဂံၢ်လါဒ်လာ်အသိးတက့ၢ်.

လါအမံၤ နံၣ်ဆံး နံၣ်ဒိၣ်

၁.သလ့ၤ ၂၉ ၂၉
၂.ထ့ကူာ် ၃၀ ၃၀
၃.သွ့ကီ ၂၉ ၂၉
၄.လါချံ ၁၅ ၃၀
၅.ဒ့ၣ်ညါ ၁၅ ၃၀
၆.လါဃု ၂၉ ၂၉
၇.လါနွံ ၃၀ ၃၀
၈.လါဃိး ၂၉ ၂၉
၉.လါခွံ ၃၀ ၃၀
၁၀.ဆံးမုၢ် ၂၉ ၂၉
၁၁.ဆံးဆၣ် ၃၀ ၃၀
၁၂.လါနီ ၂၉ ၂၉
၁၃.လါပျုၤ ၃၀ ၃၀
၃၅၄ ၃၈၄

လါထီၣ် ၁၅ သီန့ၣ်မ့ၢ်လါပှဲၤအနံၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲနံၤပှဲၤအလါန့ၣ်လါဘၢအနံၤန့ၣ်မ့ၢ်၀ဲ ၁၅သီအနံၤဒီးဖဲနံၤ
တပှဲၤအခါလါဘၢအမုၢ်နံၤန့ၣ်မ့ၢ်၀ဲ ၁၄ သီန့ၣ်လီၤ. ဒ်ပယီၤအလံာ်နံၣ်လံာ်လါအသိးပှၤကညီအလံာ်နံၣ်
လံာ်လါန့ၣ်ဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢလါအတၢ်လဲၤတရံး (Luna System) အဃိ တၢ်မ့ၢ်မၤဘၣ်လိာ်အီၤ
ဒီး (Solar System) လၢအမ့ၢ်ဟီၣ်ခိၣ်လဲၤတရံးမုၢ်မးနကမၤန့ၢ်တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢအဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးကညီအလံာ်နံၣ်လံာ်လါကဘၣ်လိာ်အသးဒီးတၢ်ဆၢကတီၢ်လၢဟီၣ်ခိၣ်တရံးမုၢ်အဂီၢ်ကဘၣ်မၤန့ၢ်
၀ဲနံၣ်ဒိၣ်သၢနံၣ်တဘျီန့ၣ်လီၤ.

စိၣ်လၣ်သနူလၢအမ့ၢ်ဟီၣ်ခိၣ်တရံးမုၢ်န့ၣ်တနံၣ်အိၣ်၀ဲ ၃၆၅ ¼ သီလီၤ. ဟီၣ်ခိၣ်အလံာ်နံၣ်လံာ်လါလၢပ
သူအီၤမုၢ်မဆါတနံၤအံၤပါ်ဖျါတၢ်အကတီၢ်လၢအဘၣ်အဃိပမ့ၢ်ထိၣ်သြတီၤဒီးလူၣ်နၣ်သနူလၢအမ့ၢ်
၃၅၄ သီန့ၣ် (၃၆၅ ¼ - ၃၅၄)- ၁၁ ¼ အသီကစှၤ၀ဲ ၁၁ ¼ သီန့ၣ်လီၤ.လၢတၢ်န့ၣ်အဃိလၢပယီၤ
အလံာ်နံၣ်လံာ်လါအပူၤ ၁၂ လါအလီၢ်ဖဲနံၣ်ဒိၣ် (၀ါထပ်နှစ်) န့ၣ်မၤအါထီၣ်၀ဲဆူ ၁၃ လါလၢအမ့ၢ်
(ပထမ၀ါဆို/ ဒုတိယ၀ါဆို) န့ၣ်လီၤ.

ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်အလံာ်နံၣ်လံာ်လါအိၣ် ၁၂ လါဘၣ်ဆၣ်တလါဒီးတလါတၢ်ဆၢကတီၢ်တဒ်သိးလိာ်အသး
ဘၣ်. တနံၣ်အိၣ်၀ဲ ၃၆၅ သီ ဘၣ်ဆၣ်အလီၤတံၢ်န့ၣ်မ့ၢ်၀ဲ ၃၆၅ ¼ သီန့ၣ်လီၤ.လါဖ့ၤြဘူၤအါရံၣ်န့ၣ်ညီ
နုၢ်အိၣ် ၂၈ သီဘၣ်ဆၣ်ဖဲ ¼ သီပှဲၤထီၣ်လွံၢ်နံၣ်န့ၣ် ( ¼ » ၄ - ၁ သီ) ကအါထီၣ်၀ဲတသီအဃိလွံၢ်နံၣ်
တဘျီန့ၣ်လါဖ့ၣ်ြဘူၤအါရံၣ်အိၣ်၀ဲ ၂၉ သီန့ၣ်လီၤ.

ဒ်ကမၤဘၣ်လိာ်လူနၣ် (လါ) ဒီး စိၣ်လၣ် (မုၢ်) အတၢ်ဒွးကျဲအဂီၢ်ပှၤကညီလုၢ်လၢ်ထူသနူအလံာ်နံၣ်လံာ်
လါအပူၤကဘၣ်မၤ၀ဲနံၣ်ဒိၣ်သၢနံၣ်တဘျီန့ၣ်လီၤ. တနံၣ်အတီၢ်ပူၤအသီလၢတလီၤဂာ်လိာ်အသး ၁၁ ¼ သီန့ၣ်နမ့ၢ်ဂံၢ်အါဒီး ၈ နံၣ် (၁၁ ¼ » ၈ - ၉၀) နကမၤန့ၢ်အသီ ၉၀ အဃိတၢ်မ့ၢ်မၤန့ၢ်အီၤနံၣ်ဒိၣ်သၢနံၣ်
န့ၣ်တၢ်ဒွးလၢမုၢ်ဒီးလါအကျဲခံခါကဘၣ်လိာ်ဖိးဒ့လိာ်က့ၤအသးဖဲအပှဲၤထီၣ်ဃိးနံၣ်တဘျီန့ၣ်လီၤ.

နံၣ် ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်လံာ်နံၣ်လံာ်လါ ကညီလံာ်နံၣ်လံာ်လါ

အခီၣ်ထံးတနံၣ် ၃၆၅ ၃၅၄
ခံနံၣ်တနံၣ် ၃၆၅ ၃၅၄
သၢနံၣ်တနံၣ် ၃၆၅ ၃၈၄ - နံၣ်ဒိၣ် ၃၀ သီ
လွံၢ်နံၣ်တနံၣ် ၃၆၆ ၃၅၄
ယဲၢ်နံၣ်တနံၣ် ၃၆၅ ၃၅၄
ဃုနံၣ်တနံၣ် ၃၆၅ ၃၈၄ -နံၣ်ဒိၣ် ၃၀ သီ
နွံနံၣ် ၃၆၅ ၃၅၄
ဃိးနံၣ် ၃၆၆ ၃၈၄ - နံၣ်ဒိၣ် ၃၀ သီ
၂၉၂၂ ၂၉၂၂ ၉၀ သီ

ကညီပှိၢ်တဖၣ်အိၣ်လၢကီၢ်ပယီၤလာ်ခီ, အိၣ်ဘူးဒီးတလၢၤပယီၤဒီးစူၢ်နာ်စ့ၢ်ကီးဘူးဒးတၢ်ဘါအဃိလါအ
မံၤတဖၣ်မ့ၢ်ကိး၀ဲလၢပှၤကညီကျိာ်ဘၣ်ဆၣ်သူ၀ဲဒၣ်ပယီၤအလံာ်နံၣ်လံာ်လါန့ၣ်လီၤ.အဃိဖဲအဂံၢ်၀ဲလါအ
ခါစးထီၣ်ဂံၢ်၀ဲဒ်ပယီၤလါ (တန်ခူးလ) လၢအကိး၀ဲလၢ -လါတါ, န့ၣ်လီၤ. ကညီစှီၤလၢအအိၣ်လၢကစၢၢ်
ခိၣ်တဖၣ်အဂီၢ်တနံၣ်အိၣ်၀ဲ (၁၃) လါဒီးဖဲအဂံၢ်လါန့ၣ်စးထီၣ်ဂံၢ်၀ဲလၢ “သလ့ၤလါ” လီၤ.

ကညီစှီၤကစၢၢ်ခိၣ် ပယီၤ

၁.သလ့ၤ တပို့တွဲ
၂.ထ့ကူာ် တစ်ေပါင်း
၃.သွ့ကီ တန်ခူး
၄.လါချံ ကဆုန်
၅.ဒ့ၣ်ညါ နယုန်
၆.လါဃု (လါခုး) ပထမ၀ါဆို
၇.လါနွံ ဒုတိယ၀ါဆို
၈.လါဃိး ၀ါေခါင်
၉.လါခွံ (လါခူး) ေတာ််သလင်း
၁၀.ဆံးမုၢ် သီတင်းကျွတ်
၁၁.ဆံးဆၣ် တန်ေဆာ်င်မုန်း
၁၂.လါနီ နတ်ေတာ််
၁၃.လါပျုၤ ြပာသုိ

ဟံးန့ၢ်အီၤလၢ “ကညီလုၢ်လၢ်ထူသနူအမူးတဖၣ်” လံာ်တၢ်ကွဲးပူၤ
http://www.piemmamure.org/2012/03/blog-post_5058.html