ကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢကဲထီၣ်အဂ့ၢ်လၢအူနူးတဲ၀ဲ

တံနိ(သဝီတါ)
ဘၣ်ဃးဒီးကညီၢ်ပၢၢ်ဆၢဟဲကဲထီၣ်သးအဂ့ၢ်န့ၣ်ပသ့ၣ်ညါဘၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤခီဖျိလၢပခိၣ်ပနၢ်တဖၣ်အတၢ်တဲ
နၢ်ပၢၢ်ပှၤ,ဒီးပဖးဘၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢလံာ်လဲၢ်လၢအဘၣ်ထဲွတဖၣ်အပူၤအိၣ်၀ဲအါမးန့ၣ်လီၤ.ကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢ
စးထီၣ်အခါလၢကီၢ်ပယီၤပဒိၣ်အပူၤပှၤလၢအဘၣ်ထဲွဒီးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤအဒိၣ်ကတၢၢ်,တၢ်စိတၢ်ကမီၤခဲလၢာ်အိၣ်လၢ
အစုပူၤ,ပှၤအကါဒိၣ်ကတၢၢ်အကျါတဂၤန့ၣ်မ့ၢ်၀ဲကီၢ်ပယီၤကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်အူနူး(ကိး)သခ့ၣ်နူးန့ၣ်လီၤ.ဆၢက
တီၢ်ဖဲန့ၣ်အခါထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤတၢ်ဂ့ၢ်ကဲထီၣ်သးတမံၤလၢ်လၢ်အတၢ်ဆၢတဲာ်န့ၣ်အ၀ဲမ့ၢ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ကလုၢ်ထဲတ
ထံၣ်ဧိၤဒီးကဲထီၣ်၀ဲတၢ်ဂၢၢ်တၢ်ကျၢၤခဲလၢာ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်ဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ်အခါတၢ်ကဘၣ်ဟ့ၣ်ကညီကီၢ်တၢ်တ
ဘၣ်ဟ့ၣ်ကညီကီၢ်ဘၣ်အတၢ်ဆၢတဲာ်ဒီးတၢ်စိကမီၤခဲလၢာ်အိၣ်လၢအစုပူၤလီၤ.

တၢ်ဂ့ၢ်လၢအဖီလာ်တဖၣ်အံၤမ့ၢ်၀ဲကီၢ်ပယီၤကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်လီၢ်လံၤအူနူး(ကိး)သခ့ၣ်နူးကဲွးဖျါထီၣ်အတၢ်ထံၣ်
အတၢ်ပာ်သးဘၣ်ဃးကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢဟဲကဲထီၣ်သးအဂ့ၢ်ဒီးယတၢ်ကွဲးကျိးထံက့ၤအတၢ်ကဲွးလၢ(တါေတ
စေနသါး)လံာ်ပူၤမ့ၢ်ဒ်သိးပကသ့ၣ်ညါဘၣ်အူနူးအတၢ်ပာ်သးဒီးပပဲာ်ထံနီၤဖးကီၢ်ပယီၤပဒိၣ်ဖဲန့ၣ်ခါအတၢ်ထံၣ်
လၢကညီဖိအဖီခိၣ် အိၣ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ကတိၤဒိတခါစံး၀ဲတၢ်ဖီှၣ်တၢ်နးမ့ၢ်ဟဲလံန့ၣ်တဟဲထဲအနီၢ်ကစၢ်
တဂၤဧိၤဘၣ်,ဟဲပုဟဲစိာ်ဃုာ်ဒီးအဖိဆံးဘံစၢ်တဖၣ်လီၤအသိး,ကီၢ်ပယီၤလၢတၢ်ဖှီၣ်တၢ်နးဟဲနုာ်လီၤဆူအပူၤ
တဘ့ၣ်အံၤ,တမ့ၢ်ထဲလၢခီၣ်မၠူၣ်နံး,သုးမုၢ်ဒိၣ်,ပၢၤကီၢ်သုး,သိၣ်ဒူ၀ါတဖၣ်ပူထီၣ်လီထီၣ်တၢ်ဒီး၀ံၤ၀ဲဖဲန့ၣ်ဘၣ်.တၢ်
ဂ့ၢ်ကီလၢအဟဲပိာ်ထဲွထီၣ်အခံန့ၣ်အိၣ်ဒံး.ယကတဲပၠးတၢ်ဂ့ၢ်တဖၣ်န့ၣ်ခဲအံၤဖဲသိၣ်ဒူ၀ါတဖၣ်ထီဒါပဒိၣ်ဒီးနုာ်လီၤ
ဆူပှၢ်ပူၤအခါန့ၣ်သခ့ၣ်နူးပဒိၣ ်(သခင်နုအစိုးရ)အံၤလီၤဂာ်ဒ်ဟံၣ်သးပှၢ်အိရိၤတဖျၢၣ်လၢပှၤမ့ၢ်လဲၤဆီၣ်ဘၣ်အ
ကပၤထဲတစဲးဖိဧိၤဒီးကလီၤပှီၢ်ကံွာ်၀ဲညီကဒၣ်တဖျၢၣ်အသိးန့ၣ်လီၤ.ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢလၢ
အထံၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်စးထီၣ်ဟူးဂဲၤ၀ဲလီၤ.အ၀ဲသ့ၣ်စးထီၣ်အတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤန့ၣ်အတၢ်ဂ့ၢ်အိၣ်ကဒီးစ့ၢ်တၢ်
ဂ့ၢ်၀ဲန့ၣ်အလီၢ်အိၣ်လၢယကဘၣ်တဲပၠးတစဲး. ကညီဒီးပယီၤခံဒူၣ်ဘၢၣ်စၢၤအတၢ်ရ့လိာ်မုာ်လိာ်န့ၣ်တုၤဃီၤဆူ
ဟီၣ်ခိၣ်တၢ်ဒုးဖးဒိၣ်ခံဘျီတဘျီကဲထီၣ်သး၀ံၤတစုန့ၣ်အတၢ်ဘၣ်ဂံာ်ဂူာ်တအိၣ်နီတမံၤဘၣ်.ပမ့ၢ်ဘၣ်တဲန့ၣ်တၢ်
လၢပှၤပယီၤဖိတဖၣ်န့ၣ်လၢအိၣ်ဖျဲၣ်လီၤတဘျီဃီဟဲ၀ံဟဲစိာ်ဃုာ်န့ၢ်၀ဲဒီးအလုၢ်အလၢ်(ဗီဇ)လၢအမ့ၢ်၀ဲပှၤလၢ
အဲၣ်ဒိးဟးဃုထီၣ်န့ၢ်တၢ်အ့ၣ်လိာ်ဒီးပှၤဂၤန့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်မ့မ့ၢ်ပှၤကညီဖိတဖၣ်တခီတမ့ၢ်ဒ်န့ၣ်ဘၣ်.အ၀ဲသ့ၣ်
န့ၣ်မ့ၢ်ပှၤလၢအမၤကလုၢ်အီၣ်ကစု,တသီၣ်တသဲအိၣ်ဒၣ်အတၢ်ကစုဒုမုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ်လီၤ.လၢတၢ်န့ၣ်အဃိလၢပှၤ
ခံဒူၣ်အံၤအဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်တၢ်ဘၣ်ဂံာ်ဂူာ်ကအိၣ်ထီၣ်အဂီၢ်အလီၢ်တအိၣ်နီတစဲးဘၣ်. ပတဲတၢ်လၢပှၤကညီဖိတ
ဖၣ်မ့ၢ်ပှၤအိၣ်ခုၣ်ခုၣ်မုာ်မုာ်မၤကလုၢ်အီၣ်ကစုအဂ့ၢ်န့ၣ်ပမ့ၢ်ကွၢ်ကဒါက့ၤလၢအပူၤကံွာ်တချုးလၢဟီၣ်ခိၣ်တၢ်ဒုး
ဖးဒိၣ်ခံဘျီတဘျီကဲထီၣ်ဒံးဘၣ်ဆၢကတီၢ်အခါကီၢ်ပယီၤပူၤပှၤမၤကမၣ်ဘၢကွီၢ်တဖၣ်စရီအတၢ်မၤနီၣ်မၤဃါ
န့ၣ်ပသ့ၣ်ညါအီၤသ့ညီကဒၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်ခါကီွၢ်မ့ၣ်တၢ်မူးတၢ်ရၢ်လၢအမ့ၢ်၀ဲတၢ်ဒိတမျာ်,တၢ်မၤသံအမူး,တၢ်မူၤ
ဆူၣ်မၤတရီတပါပိာ်မုၣ်ပိာ်မၢၤ,အီၣ်ဟုၣ်တၢ်,ပှၤလၢအတူၢ်ဘၣ်ဘၢတူၢ်ဘၣ်ကီွၢ်လၢတၢ်ဂ့ၢ်တဖၣ်အံၤအါတက့ၢ်
န့ၣ်မ့ၢ်ထဲပှၤပယီၤဖိတဖၣ်လီၤ.ပတထံၣ်ဘၣ်ဒၣ်လဲာ်ပှၤကညီဖိတဖၣ်အမံၤလၢဘၢလၢကီွၢ်စရီပူၤဘၣ်န့ၣ်ပတဲ
သ့လီၤ. ပှၤကညီဖိတဖၣ်ခုၣ်ထဲလဲၣ်ပမ့ၢ်ကွၢ်က့ၤန့ၣ်ပကထံၣ်ဘၣ်လၢအ၀ဲသ့ၣ်န့ၣ်တအဲၣ်ဒိး၀ဲလၢအတၢ်ဂ့ၢ်တ
ဖၣ်ကတုၤထီၣ်ဆူရူတ့ဘၣ်.လၢတၢ်န့ၣ်အဃိအ၀ဲသ့ၣ်မ့ၢ်တူၢ်ဘၣ်ဒၣ်လဲာ်ပှၤဂုၤဂၤအတၢ်လံၣ်တၢ်လီအတၢ်မၤ
ဆူးမၤဆါအီၤထဲလဲၣ်ဘၣ်ဆၣ်တူၢ်ကစုဒု၀ဲဒီးမၤလီၤမၢ်ကံွာ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢတူၢ်ဘၣ်၀ဲတဖၣ်ဒၣ်လဲာ်န့ၣ်လီၤ.
ကညီဒီးပယီၤအတၢ်ရ့လိာ်ဘူးဘူးတံၢ်တံၢ်အိၣ်ထဲလဲၣ်အဂ့ၢ်ပှၤဖးလံာ်ဖိကသ့ၣ်ညါဘၣ်အဂီၢ်ယအဲၣ်ဒိးတဲပၠးက့ၤ
ယနီၢ်ဆံးခါယတၢ်လဲၤခီဖျိဘၣ်အဂ့ၢ်တခါခံခါလီၤ.ယနီၢ်ဆံးခါယအိၣ်ကိၠလၢ၀ါခဲၣ်မး၀့ၢ်န့ၣ်ယအိၣ်ဘၣ်တပူၤဃီ
ဒီးပှၤကညီဖိတဖၣ်လီၤ.ကိၠမ့ၢ်ပျၢ်န့ၣ်ယဟးခးအီၣ်ထိၣ်ဒီးအ၀ဲသ့ၣ်တပူၤဃီလီၤ.မ့ၢ်တုၤဃီၤဆူမုၢ်အိၣ်ဘှံးအနံၤ
လံန့ၣ်ယလဲၤထီၣ်ဘါယွၤဒီးအ၀ဲသ့ၣ်ပူၤဘျီပူၤဘျီစ့ၢ်.နအိၣ်လၢ၀ါခဲၣ်မးနမ့ၢ်လဲၤဆူကိၠၣ်တတပၤ,နမ့ၢ်လဲၤဒိးဒီး
ကဘီန့ၣ်နဘၣ်လဲၤခီဂာ်ရှါယွၤစူး(ရှမ်းရွါစု)သ၀ီလီၤ.လၢသ၀ီ၀ဲအံၤအထံကျိ၀ၢ်ဘးခီတပၤန့ၣ်အိၣ်ဒီးပှၤကညီ
သ၀ီတဖျၢၣ်,အမံၤလၢမီၢ်ဒံၣ်သ၀ီလီၤ. ဖဲသ၀ီ၀ဲအံၤန့ၣ်အိၣ်ဒီးယမိယပါအစံာ်လီၢ်ခံလီၢ်.်နံၣ်မ့ၢ်ဘၣ်ယမိယပါမ့ၢ်
လဲၤဟံက့ၤအစံာ်လဲန့ၣ်ယလဲၤပိာ်အ၀ဲသ့ၣ်အခံပူၤဘျီပူၤဘျီလီၤ.ပလဲၤမ့ၢ်တုၤဆူပှၤကညီသ၀ီတဘျီလၢ်လၢ်ယ
မိယပါအသကိးပှၤကညီဖိဖဲန့ၣ်တဖၣ်ပာ်ပှၤဒ်အပုၢ်အ၀ဲၢ်,ကိးအီၣ်ပမ့ၤတူၢ်လိာ်မုာ်ပှၤလၢန့ၣ်တဒၢးလၢအံၤတ
ဒၢးပဘၣ်ဟးအီၣ်မ့ၤဟံၣ်အါဖျၢၣ်အဃိပအီၣ်က့ၤမ့ၤတကဲလၢၤဘၣ်လီၤဘၣ်တဟါပလဲၤအီၣ်မ့ၤလၢပှၤကညီ
ကဲွဒုးအီၣ်ပှၤမ့ၤဟံၣ်တဖျၢၣ်န့ၣ်ဖီကျဲၣ်ကျီအီၣ်၀ဲညၣ်ဃ့,ထိၣ်ဒ့ၣ်ဒံၣ်ဒီးလူၢ်ခ့သၣ်အကသူတကပၢၤန့ၣ်ယအီၣ်၀ံၣ်
ပသံးတုၤဒၣ်လဲာ်ခဲအံၤပူၤကံွာ်လံအနံၣ်(၅၀)လံယတသးပ့ၤနီၣ်အီၤနီတဘျီဒံးဘၣ်. တၢ်လၢပှၤကညီဖိတဖၣ်
န့ၣ်ယသ့ၣ်နီၣ်ဘၣ်ဒံး,ပှၤတမှံၤမ့ၢ်လဲၤဆူအ၀ဲသ့ၣ်အအိၣ်န့ၣ်ကွဲဒုးအီၣ်၀ဲမ့ၤတကးဒံးဘၣ်ပှၤမၢ့်ဟဲက့ၤန့ၣ်ဟ့ၣ်
ထဲွ၀ဲအခံဒီးတၢ်လၢအိၣ်ဒီးအ၀ဲသ့ၣ်တဖၣ်ဒ်ထံလူၤသၣ်,လူၢ်ခ့သၣ်,တကံွသၣ်,ထဲွ,ညၣ်လူၢ်သၣ်ဃ့,ပမ့ၢ်ဟဲက့ၤတ
ဘျီတဘျီပချံပူၤပှဲၤမးဒီးအ၀ဲသ့ၣ်အတၢ်ဟ့ၣ်တဖၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်အ၀ဲသ့ၣ်တခီမ့ၢ်ဟဲတုၤဆူပအိၣ်၀ါခဲၣ်မးန့ၣ်ပ
အဲၣ်ဒိးတူၢ်လိာ်ဆၢကဒါက့ၤအ၀ဲသ့ၣ်အဃိပကဲွမုာ်အ၀ဲသ့ၣ်လၢကဟဲဟးဆူပဟံၣ်န့ၣ်တဟဲ၀ဲနီတဘျီဘၣ်.
အ၀ဲသ့ၣ်အတၢ်မၤမ့ၢ်၀ံၤတဘျီဃီက့ၤခူသူၣ်၀ဲကစုကစုတတဲကျၢက့ၤပှၤလၢၤဘၣ်.အ၀ဲသ့ၣ်န့ၣ်အဲၣ်ဒိးတူၢ်လိာ်
ခီၣ်ဆၢဘၣ်သးဒၣ်ပှၤတမှံၤလီၤ.လၢအ၀ဲသ့ၣ်အဃိပှၤဂုၤဂၤတၢ်မၤကအါ,ကကဲထီၣ်တၢ်သးတံာ်တာ်လၢဟံၣ်
ကစၢ်အဂီၢ်န့ၣ်တဘၣ်သးမၤ၀ဲဒၣ်ဘၣ်.

လၢတၢ်န့ၣ်အဃိပမ့ၢ်လဲၤဘၣ်ကဒီးဆူအ၀ဲသ့ၣ်အအိၣ်လၢခံမးပဘၣ်လဲၤပှ့ၤန့ၢ်က့ၤတၢ်ဟ့ၣ်တခါခါလၢအ၀ဲ
သ့ၣ်အဂီၢ်,ပဘၣ်မၤဒၣ်ဒ်န့ၣ်လီၤ. တုၤဃီၤဆူဟီၣ်ခိၣ်တၢ်ဒုးခံဘျီတဘျီတချုးကဲထီၣ်ဒံးဘၣ်အဆၢကတီၢ်လံၤ
လံၤကညီဒီးပယီၤအဘၢၣ်စၢၤတၢ်ရ့လိာ်မုာ်လိာ်အိၣ်၀ဲဒ်ယတဲခဲအံၤအသိးလီၤန့ၣ်မတဂၤမးဂ့ၢ်လိာ်ဒီးသမၢ၀ဲ
တသ့ဘၣ်လီၤ.မ့မ့ၢ်ဒ်န့ၣ်ဒီးတၢ်သံကွၢ်ကအိၣ်ထီၣ်၀ဲလၢဘၣ်မနုၤအဃိပယီၤဒီးကညီအဘၢၣ်စၢၤတၢ်ရ့လိာ်မုာ်
လိာ်ဘၣ်ဟးဂီၤကံွာ်၀ဲန့ၣ်လဲၣ်.တၢ်ဂ့ၢ်၀ဲန့ၣ်ယကတဲပၠးခဲအံၤ့တၢ်ဆၢကတီၢ်ဖဲ၁၉၄၂နံၣ်အဲကလံးဂုၤကံွာ်အခံဒီး
ယပၣ်သုးမုၢ်ဟဲနုာ်လီၤဆူကီၢ်ပယီၤပူၤသီသီတၢ်ဘၢၣ်စၢၤအဆၢကတီၢ်ခါန့ၣ်ပယီၤခိၣ်နၢ်တနီၤကရၢကရိဒုးအိၣ်
ထီၣ်၀ဲပယီၤတၢ်သဘျ့သုးမုၢ်ဒိၣ်ပကိးအမံၤလၢဘံၣ်အၣ်အ့ၣ်(BIA)လီၤ.ဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ်အခါ(BIA)တဖၣ်န့ၣ်
ဟးဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ပှၤကျိၣ်ပှၤစ့,ကျိဧိၤ၀ၣ်ဧိၤ,သိလ့ၣ်ဒီးတၢ်ထူးတၢ်တီၤတဖၣ်လၢထံဖိကီၢ်ဖိအအိၣ်လီၤ.ဖဲန့ၣ်တၢ်
ကဲထီၣ်အသးဘံၣ်အၣ်အ့ၣ်အိၣ်လၢမီၠမၠးကီၢ်ရ့ၣ်တဖၣ်လဲၤဟံးန့ၢ်ကျိလၢကညီဖိတဖၣ်အအိၣ်န့ၣ်ပှၤကညီဖိအိၣ်
ဖဲန့ၣ်တဖၣ်တဟ့ၣ်လီၤအ၀ဲသ့ၣ်ဘၣ်.ဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ်အခါကီၢ်ပယီၤပူၤပဒိၣ်ပပှၢ်အတၢ်ပၢတၢ်ြပးလီၤတံၢ်လီၤ
ဆဲးတအိၣ်ဘၣ်.ထီဘိန့ၣ်ပှၤကိးဂၤဒဲးဘၣ်အိၣ်ဒၣ်လၢတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘီပူၤအဃိကညီဖိတဖၣ်န့ၣ်ကလဲၤဟ့ၣ်
လီၤအတၢ်စုက၀ဲၤဆူဘံၣ်အၣ်အ့ၣ်အစုပူၤနီဘီျ၀ဲလဲၣ်. မၢ့်လၢအ၀ဲသ့ၣ်တဟ့ၣ်လီၤ အကျိဘၣ်အဃိကညီဒီးပ
ယီၤခးလိာ်အသးတၢ်ဒုးကဲထီၣ်၀ဲလၢတၢ်လီၢ်တနီၤနီၤအပူၤန့ၣ်လီၤ.တၢ်ဒုးစဲးြပဲးကဲထီၣ်အသးလၢမီၠမၠးကီၢ်ရ့ၣ်
ပူၤတဖၣ်အံၤအတကွီၣ်လဲၢ်ထီၣ်၀ဲဆူပသံၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်ဒီးဆူမအူၣ်ပ့ၣ်ကီၢ်ရ့ၣ်ဒီးြပါထီၣ်အသးသကုၤကလဲာ်ပၢၢ်တုၤ
ဆူကညီပယီၤအိၣ်တၢ်လီၢ်ကိးတီၤဒဲးန့ၣ်လီၤ..စးထီၣ်ဖဲန့ၣ်တဘျီကညီဒီးပယီၤအတၢ်မၤသံမၤ၀ီလိာ်အသးတ
ဖၣ်အံၤပထံၣ်ဘၣ်လၢကညီဖိအိၣ်အါအလီၢ်န့ၣ်ပယီၤတဖၣ်တူၢ်ဘၣ်တၢ်ဖးဆါ,ဒီးပယီၤအိၣ်အါအလီၢ်န့ၣ်ကညီ
ဖိတဖၣ်တူၢ်ဘၣ်တၢ်ဖးဆါန့ၣ်လီၤ.တၢ်အဲၣ်တၢ်ကံွအလၢၢ်ထူၣ်ဘၣ်တၢ်သူၣ်ထီၣ်တ့ၢ်အီၤနံၣ်ယံာ်လါအါလၢကညီ
ဒီးပယီၤခံဖုအဘၢၣ်စၢၤတခါန့ၣ်ခဲအံၤတဘျီဘူးတ့ၢ်မးလၢကလီၤပှီၢ်ဟးဂီၤကံွာ်န့ၢ်ပှၤခဲလၢာ်ခဲဆ့ဃၣ်ဃၣ်န့ၣ်
လီၤ.ဖဲဒီးကထၢၣ်ဘးမီၣ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲကရၢကရိဒုးအိၣ်ထီၣ်၀ဲတၢ်ပၢတၢ်ြပးကမံတံာ်၀ံၤဒီးကွဲမုာ်ကညီခိၣ်နၢ်တဖၣ်
အဃိကညီခိၣ်နၢ်လၢအမ့ၢ်၀ဲဒီးကထၢၣ်စၣ်စံၣ်ဖိ ဒီးကညီခိၣ်နၢ်ဂုၤဂၤတနီၤဟဲဆူ၀့ၢ်တကူၣ်လီၤ. ပယီၤတၢ်ပၢ
တၢ်ြပးဒီးထံရူၢ်ကီၢ်သဲးခိၣ်နၢ်လၢအမ့ၢ်၀ဲဒီးကထၢၣ်ဘးမီၣ်,သုးခိၣ်ကျၢၢ်အီၣ်ဆါ,သခ့ၣ်မၠး,သခ့ၣ်သါထိ,သခ့ၣ်နူး
(အူနူး)တဖၣ်တူၢ်လိာ်မုာ်အ၀ဲသ့ၣ်အခိၣ်လီၤ.ပခံဒူၣ်ပထိးဖှိၣ်လိာ်ပခိၣ်ပတဲသကိးတၢ်ဂ့ၢ်တဖၣ်အံၤအဘျီအါမး
လီၤ. ဖဲန့ၣ်အလီၢ်ခံကရၢဖိတဒူၣ်လၢယတီခိၣ်ရိၣ်မဲအီၤန့ၣ်ပလဲၤလီၤဆူထံထၣ်စွ့ကညီပယီၤဒူသ၀ီတၢ်လီၢ်
တၢ်ကျဲတဖၣ်ပကျဲးစၢးတဲကျဲၤဘၣ်လီၢ်ဘၣ်စးစၢၤတၢ်ဒ်သိးကညီဒီးပယီၤဘၢၣ်စၢၤတၢ်ဘၣ်လီၢ်ဘၣ်စးတၢ်မုာ်တၢ်
ခုၣ်ကအိၣ်ထီၣ်က့ၤအဂီၢ်လီၤ.ကညီဒီးပယီၤမ့ၢ်ဆုလိာ်ဒၣ်အသးဒ်အံၤန့ၣ်ကဘၣ်ဒိဆါဒၣ်ပှၤခံကပၤလၢာ်ဒ်သိး
ပံၢ်သၣ်ခံဖျၢၣ်နထိၣ်ထံးအီၤအသိးန့ၣ်လီၤ. အဟံၣ်အဃီတၢ်ဖိတၢ်လံၤတဖၣ်စ့ၢ်ကီးကဲထီၣ်ဖၣ်ဆါကလၢာ်ဒၣ်ဒ်
န့ၣ်လီၤ.တၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤဒီးတၢ်သံတၢ်ပှၢ်တဖၣ်အကျါပှၤလၢအတၢ်သရူးတၢ်ကမၣ်တအိၣ်နီတမံၤဘၣ်ဒ်ဖိသၣ်
,ပိာ်မုၣ်ပိာ်မၢၤသ့ၣ်တဖၣ်ကသံအါထီၣ်ကဒီးလီၤ.တၢ်ဆိကမိၣ်တဖၣ်အံၤနုာ်လီၤဆူယခိၣ်နူာ်ပူၤဒီးမၤကိၢ်မၤဂီၤ
ယၤထီဘိအဃိတုၤယကဲထီၣ်ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်တစုယကျဲးစၢးမၤဘၣ်လီၢ်ဘၣ်စးကညီပယီၤတၢ်ဂ့ၢ်ကီအံၤဒ်တၢ်
သ့အိၣ်ဒီးယၤအသိးလီၤ.ယထံၣ်လိာ်ကတိၤသကိးတၢ်ဂ့ၢ်တဖၣ်အံၤဒီးစီၤဘးအူကၠံ,မါကၠ့(မ်)ထိအီၣ်,သရၣ်သၣ်
ထိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဘျီတဖၣ်အဘျီလီၤ.ပလဲၤသကိးတၢ်ဒီးကညီခိၣ်နၢ်တဖၣ်အံၤဆူထံထၣ်စွ့ကညီပယီၤအိၣ်အ
လီၢ်ပကျဲးစၢးစံးကတိၤတဲဘၣ်လီၢ်ဘၣ်စးတၢ်ဂ့ၢ်တဖၣ်အံၤလီၤ.

ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ကညီပယီၤတၢ်သးဆါလိာ်သးအတၢ်ဆါအၢတခါအံၤအီၣ်ဂိာ်လီၤအသးလၢအဒဲွပူၤယိာ်မး
လံအဃိယၤဒီးစီၤဘးအူကၠံခံဂၤအံၤမုၢ်တနံၤလၢကကဲထီၣ်က့ၤပယီၤဒီးကညီအတၢ်ဘၣ်ဂံာ်ဂူာ်အတၢ်ဂ့ၢ်ကီဖး
ဒိၣ်တခါအံၤပကျဲးစၢးြတီအီၤထဲလဲၣ်ဘၣ်ဆၣ်ပမၤအီၤတန့ၢ်လၢၤဘၣ်. ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤ,လၢပတၢ်ဖီၣ်လိာ်စုမၤသကိး
တၢ်ဒ်အံၤအဃိလၢခံန့ၣ်ပယီၤဒီးကညီအဘၢၣ်စၢၤတၢ်ဘၣ်ဂံာ်ဂူာ်အတၢ်ဂ့ၢ်ကီကဲထီၣ်အသးဘၣ်ဆၣ်ယဒိးန့ၢ်
ဘၣ်တၢ်အိၣ်ပှိၤဆီၣ်ထဲွယၤလၢကညီကမျၢၢ်တနီၤန့ၣ်လီၤ(ဖဆပလ)ဒီးခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ပခံဒူၣ်အံၤ,လၢပတဒူၣ်ဒီး
တဒူၣ်အဘၢၣ်စၢၤမ့ၢ်ဂ့ၤ,လၢသနူတခါဒီးတခါအဘၢၣ်စၢၤမ့ၢ်ဂ့ၤ,ပမ့ၢ်ဒုးလိာ်ယၤလိာ်ပသးဘၣ်ဆၣ်လၢပခံဒူၣ်အ
ဘၢၣ်စၢၤခိၣ်နၢ်တနီၤအကျါပ၀ဲဒၣ်တဂၤဒီးတဂၤအဘၢၣ်စၢၤန့ၣ်ပအိၣ်ဒီးတၢ်အဲၣ်တၢ်ကံွ,ပအိၣ်ဒီးတၢ်နၢ်ပၢၢ်လိာ်
ပသးတုၤလၢတၢ်သးမံသ့ အပတီၢ်န့ၣ်အိၣ်၀ဲစ့ၢ်ကီးလီၤ. ဖဲအံၤယအဲၣ်ဒိးဟ့ၣ်အဒိတခါ တၢ်ဆၢကတီၢ်မ့ၢ်၀ဲဖဲ
၁၉၄၈နံၣ်လါယူၤအလီၢ်ခံကတၢၢ်တနံွအပူၤန့ၣ်လီၤ. သုးရ့ၣ်(၃)လၢမူကျာ်တိၢ် (မဂင်္လာ်ဒံု)န့ၣ်လီၤဖးကံွာ်၀ဲခံ
က့ဒီးအတက့န့ၣ်ကဲထီၣ်က့ၤ၀ဲပှၤပူထီၣ်ထီဒါက့ၤပဒိၣ်လီၤ.သုးရ့ၣ်(၁)အိၣ်လၢသယဲးအသုးတရ့ၣ်စ့ၢ်ကီးဟဲလီၤ
ဆူလာ်ခီလၢကဒုးဟံးန့ၢ်၀့ၢ်တကူၣ်န့ၣ်လီၤ. ပ၀ဲလၢအမ့ၢ်(ဖဆပလ)ပဒိၣ်တဖုအံၤစ့ၢ်ကီးပကထံၣ်န့ၢ်တၢ်ဒိးသ
န့ၤပသးအဂီၢ်အလီၢ်တအိၣ်နီတပူၤလၢၤစ့ၢ်ကီးဘၣ်.ဖဲပဘၣ်သဂၢၢ်ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်ဒ်အံၤအခါတနံၤ
တခီၣ်န့ၣ်စီၤဘးအူကၠံဒီးအတံၤသကိးတဖၣ်ဃ့ထီၣ်၀ဲလၢကအဲၣ်ဒီးဟဲထံၣ်လိာ်ဘၣ်သးဒီးယၤန့ၣ်လီၤ.ဖဲပထံၣ်
လိာ်သးအခါပတဲသကိးတၢ်ဘၣ်ဃးတကီၢ်ခါကီၢ်ပယီၤထံရူၢ်ကီၢ်သဲးအတၢ်ဂ့ၢ်ကီဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်အဂ့ၢ်အကျိၤတ
ဖၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်မါကၠ့ထိအီၣ်တဲထီၣ်၀ဲ, ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်ဧၢ, နတဘၣ်ကိၢ်သူၣ်ဂီၤသးတၢ်နီတမံၤတဂ့ၤ,ခီၣ်မၠူၣ်န့း
တဖၣ်မ့ၢ်ဟဲနုာ်လီၤဆူ၀့ၢ်တကူၣ်ပူၤန့ၣ်ပကလဲၤပာ်ခူသူၣ်ဃာ်နၤလၢတၢ်သဒၢအိၣ်အလီၢ်တပူၤပူၤဒီးဖဲန့ၣ်ပက
ဟံးန့ၢ်တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢလၢနဂီၢ်လီၤ.တၢ်ဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ်အခါလၢကီၢ်ပယီၤတၢ်ပၢတၢ်ြပးအပူၤလၢယပဒိၣ်ပပှၢ်အ
ကျါပှၤတနီၤနီၤဒၣ်လဲာ်န့ၣ်တူၢ်လိာ်ခီၣ်မၠူၣ်န့းအိၣ်လံ.ယနၢ်ဟူပာ်စၢၤတၢ်ဂ့ၢ်လၢပၢၤကီၢ်ဒီးပၢြပးခိၣ်နၢ်တနီၤနီၤ
အကျါဒၣ်လဲာ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ကလုၢ်လၢခီၣ်မၠူၣ်န့းမ့ၢ်ဟဲနုာ်လီၤဆူ၀့ၢ်တကူၣ်ပူၤန့ၣ်တဘၣ်ခးအ၀ဲသ့ၣ်နီတဂၤတ
ဂ့ၤပာ်လီၤကံွာ်သုစုက၀ဲၤဆူအ၀ဲသ့ၣ်အအိၣ်န့ၣ်စံး၀ဲ…ဖဲယထံၣ်ဘၣ်သဂၢၢ်ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲတၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤဒီီးတၢ်
ဒိးသန့ၤအလီၢ်တအိၣ်ဘၣ်ဒ်အံၤအခါတုၤမ့ၢ်ယနၢ်ဟူဘၣ်မါကၠ့ထိအီၣ်အတၢ်ကတိၤဒ်အံၤတဘျီတၢ်သးခုတဖၣ်
လုၢ်ဘၢကံွာ်ယၤဒီတဂၤညါလီၤ.ဖဲအံၤယအဲၣ်ဒီးတဲဘၣ်သးဘၣ်မနုၤအဃိကညီဒီးပယီၤတၢ်ဘၣ်ဂံာ်ဂူာ်ဘၣ်ကဲ
ထီၣ်သးလဲၣ်အဂ့ၢ်တစဲးဒ်အံၤတၢ်ဂ့ၢ်(၁)တထံၣ်,ဖဲ၁၉၄၇နံၣ်တချုးဒံးလၢသုးခိၣ်ကျၢၢ်အီၣ်ဆါသ့ၣ်ဘၣ်တၢ်ကူၣ်မၤ
သံအီၤဒံးဘၣ်အခါလံၤလံၤန့ၣ်ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢအံၤဒုးအိၣ်ထီၣ်၀ဲကညီဒီကလုာ်ဂၢၤသးကရၢလံန့ၣ်
လီၤ.တၢ်ကိးကရၢအံၤလၢအမံၤဖုၣ်တခီမ့ၢ်၀ဲ ခ့ၣ်အဲၣ်ဒံၢ်အိၣ် န့ၣ်လီၤ.တၢ်အံၤကမျၢၢ်သုး (ြပည်သူ့ရဲေဘာ်)
ဒီးခီၣ်မၠူၣ်န့းတဖၣ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်၀ဲအနီၢ်ကစၢ်အသုးကရူၢ်အဃိခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်စ့ၢ်ကီးဒုးအိၣ်ထီၣ်၀ဲခ့ၣ်အဲၣ်ဒံၢ်အိၣ်န့ၣ်
အလီၢ်အိၣ်၀ဲသၢၣ်.ဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ်အခါပ၀ဲပဒိၣ်တဖုတခီပဂံၢ်ပဘါစၢ်အဃိသုးကရူၢ်လၢတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်တဖၣ်
န့ၣ်ပကမၤဟးဂီၤအီၤဧီၣ်ပမၤတသ့,ပကဟံးန့ၢ်ကံွာ်အ၀ဲသ့ၣ်တၢ်စုက၀ဲၤဧီၣ်ပဟံးတသ့့တၢ်ကီတၢ်ခဲအိၣ်ဒီးပှၤ
အါမးလီၤ.

တၢ်အိၣ်သး၀ဲအံၤမ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်ဖးဒိၣ်တခါလၢမုၢ်တနံၤကညီဒီးပယီၤအတၢ်ဘၣ်ဂံာ်ဂူာ်ကကဲထီၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဂ့ၢ်(၂)ထံၣ်တထံၣ်,ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢအံၤဃ့ထီၣ်၀ဲဒၣ်-
(က)တၢ်ကဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤကညီကီၢ်စဲၣ်လီၤဆီ
(ခ)ကညီကီၢ်စဲၣ်အံၤကဘၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်ခဲွးတၢ်ယာ်အလၢအပှဲၤလၢမ့ၢ်အဲၣ်ဒိးထုးဖးကံွာ်အသးလၢကီၢ်
စၢဖှိၣ်ပူၤန့ၣ်ထုးဖးသးအခဲွးကဘၣ်အိၣ်.
(ဂ)ကညကီၢ်စဲၣ်အံၤအဟီၣ်က၀ီၤပူၤကဘၣ်ပၣ်ဃုာ်၀ဲပကိကီၢ်ခီ,တနီသရံၣ်ကီၢ်ခီဒီးပျ့ၣ်လိာ်ကီၢ်ခီ
(ဧရ၀တီတိုင်း)အဟီၣ်က၀ီၤတ၀ာ်န့ၣ်လီၤ.ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ဃ့ထီၣ်၀ဲတၢ်ဂ့ၢ်သၢမံၤအကျါတၢ်ဂ့ၢ်
(က)န့ၣ်ယတူၢ်လိာ်လူၤဘၣ်အ၀ဲသ့ၣ်အတၢ်အဲၣ်ဒိးသ့့တၢ်ဂ့ၢ်
(ခ)လ့ၤတက့ၤယတူၢ်လိာ်အီၤတသ့ဘၣ်. မ့မ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်
(ဂ)န့ၣ်ယၤဒီးယပဒိၣ်တဖုအံၤပဆၢတဲာ်အီၤလၢ-ဒ်ကီၢ်သူလ့ၤကီၢ်ဆၢခီၣ်မရှ့ၣ်ကရၢ
(ေကာ်သူးေလနယ်နိမိတ်ေကာ်မရှင်အဖွ့ဲ)အတၢ်ကဃုထၢပာ်ပနီၣ်န့ၢ်အဟီၣ်က၀ီၤအသိးပကတူၢ်လိာ်ပာ်ပ
နီၣ်န့ၢ်က့ၤဟီၣ်က၀ီၤ၀ဲန့ၣ်လၢကညီကီၢ်စဲၣ်န့ၣ်လီၤ.လၢခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ဒီးယပဒိၣ်ပခံဖုအဘၢၣ်စၢၤတၢ်ပာ်သးတ
လီၤပလိာ်ဘၣ်ဒ်အံၤန့ၣ်မ့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်သၢခါတခါလၢမုၢ်ကအိၣ်၀ဲတနံၤကညီဒီးပယီၤခံဖုအံၤအဘၢၣ်စၢၤတၢ်ဘၣ်ဂံာ်
ဂူာ်ကအိၣ်ထီၣ်၀ဲအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်သးတမံဘၣ်အတၢ်ဂ့ၢ်သၢမံၤလၢယပာ်ဖျါထီၣ်အီၤတဖၣ်အံၤအတၢ်ဆီၣ်သနံး
အဃိဖဲ ၁၉၄၈နံၣ် လါယူၤလံဒီးလါအီကူာ်အတီၢ်ပူၤ,ကညီဖိလၢအကဲကီၢ်စၢဖှိၣ်သုးပၢၤကီၢ်(UMP)တဖၣ်န့ၣ်
စိာ်ထီၣ်ဃုာ်အကျိအ၀ၣ်ဒီးလဲၤပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်အသးမၤသကိးက့ၤတၢ်ဒီးခ့ၣ်အဲၣ်ဒံၢ်အိၣ်လီၤ.ခ့ၣ်အဲၣ်ဒံၢ်အိၣ်ကညီဒီ
ကလုာ်ဂၢၤသးအိၣ်လၢ ဖၣ်ပူၣ်ဒီး ဘှဲကီၢ်စဲၣ်ပူၤတဖၣ်န့ၣ်စ့ၢ်ကီးနုာ်လီၤခး၀ဲပဒိၣ်အသုးမုၢ်, ခ့ၣ်အဲၣ်ဒံၢ်အိၣ်ထီၣ်
ဒုးမၤန့ၢ်၀ဲသထူၣ်၀့ၢ်ဒီးဃိၣ်ထၣ်၀့ၢ် (မီၣ်လမၠဲၣ်)တတီၤဖိဒံးလီၤ.လၢခီၣ်မၠူၣ်န့းဒီးသိၣ်ဒူ၀ါပူထီၣ်လီထီၣ်တၢ်အဃိ
ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤတကီၢ်ခါအတၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤတဖၣ်ဒိၣ်၀ဲအါ၀ဲလံန့ၣ်တၢ်ကဲထီၣ်ကဒီးအသးဒ်အံၤအဃိပ၀ဲပဒိၣ်တဖု
အံၤအတၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤဘၣ်အါထီၣ်ကဒီးဘူးမးလၢပကကသါကမၣ်ကျဲဘၣ်ပသးန့ၣ်လီၤ.

ဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ်အခါကီၢ်ပယီၤသုးမုၢ်ဒိၣ်အပူၤသုးဖိနီၣ်ဂံၢ်(၆၀)မျးကယၤန့ၣ်ဖီၣ်လိာ်စုမၤသကိးတၢ်ဒီးပှၤပူထီၣ်
လီထီၣ်တၢ်တဖၣ်၀ံၤထီဒါက့ၤပဒိၣ်အဃိ,ယဲယမၤတၢ်သ့နီတမံၤလၢၤဘၣ်.အိၣ်က့ၤဒၣ်ထဲတမံၤဧိၤယဘၣ်ကဲွမုာ်
စီၤဘးအူကၠံဒီးအပှၤတဖၣ်ခဲအံၤခဲအံၤဒီးဃ့၀ံသးစူၤဘၣ်အ၀ဲသ့ၣ်ဒ်သိးအသုတမၤဆူၣ်မၤစိးတၢ်ဒီးတၢ်စုက၀ဲၤ
တဂ့ၤ,ဒီးကတဲနၢ်ပၢၢ်အပှၤသ့သ့ဘၣ်ဘၣ်အဂီၢ်ယမၤသ့က့ၤဒၣ်ထဲန့ၣ်လီၤ.တုၤဃီၤဆူ၁၉၄၈နံၣ်လါနိၣ်၀့ဘၢၣ်
အလၢာ်ဃၣ်ဃၣ်န့ၣ်တၢ်အိၣ်သးဟဲနးဒိၣ်ထီၣ်န့ၣ်ဒံးအလီၢ်လီၤ.လၢတၢ်န့ၣ်အဃိဒ်ယဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ကစီၣ်အိၣ်
ဟဲလၢကီၢ်ပယီၤတၢ်လီၢ်ကိးပူၤဒဲးအအိၣ်အသိး,ဖဲလါဒံၢ်စဲဘၢၣ်(၄)သီအနံၤန့ၣ်ယဘိးဘၣ်ရၤလီၤဒုးသ့ၣ်ညါက့ၤ
ထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ်လၢဆၢကတီၢ်ခဲအံၤကီၢ်ပယီၤအိၣ်လၢတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘီဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်အပူၤအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.ဖဲန့ၣ်
၀ံၤဒီးခီၣ်ခါလၢခံကတၢၢ်တခါလၢတၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်အဂီၢ်တၢ်လၢယမၤန့ၣ်မ့ၢ်၀ဲ,ယကဲွမုာ်စီၤဘးအူကၠံဒီးအပှၤတဖၣ်
ဒီးယမၢစီၤဘးအူကၠံတဲဘၣ်ခ့ၣ်အဲၣ်ဒံၢ်အိၣ်ခိၣ်နၢ်တဖၣ်လၢအသုတမၤဆူၣ်မၤစိးတၢ်ဒီးတၢ်စုက၀ဲၤတဂ့ၤအဂီၢ်လီၤ
.စီၤဘးအူကၠံဟ့ၣ်ယၤတၢ်အၢၣ်လီၤလၢသါကသ့ၣ်န့ၢ်ယၤတၢ်ဆၢကတီၢ်လၢယကလဲၤထံၣ်လိာ်ဘၣ်သးတဲဘၣ်
တၢ်ဒီးခ့ၣ်အဲၣ်ဒံၢ်အိၣ်ခိၣ်နၢ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.တုၤမ့ၢ်ယတံၤသကိးပှၤမၤသကိးတၢ်ဒီးယၤတဖၣ်နၢ်ဟူ၀ဲလၢယ
ကလဲၤထံၣ်လိာ်တၢၣ်ပီၣ်တဲသကိးတၢ်ဒီး ခ့ၣ်အဲၣ်ဒံၢ်အိၣ်ခိၣ်နၢ်တဖၣ်ဆူနိၣ်တၢ်မျၢ်ခ့ၣ်အဲၣ်ဒံၢ်အိၣ်၀ဲၤလီၢ်ခိၣ်သ့ၣ်
န့ၣ်အ၀ဲသ့ၣ်တဲယၤလၢတြကၢးယလဲၤဘၣ်ဒီးြတီယၤလီၤ.လၢပှၤြတီတၢ်အကျါယမါဒီၢ်မၠးယံၣ်မ့ၢ်ပှၤလၢအြတီ
တၢ်အဆူၣ်အကိၤကတၢၢ်တဂၤလီၤ.ဘၣ်ဆၣ်မတၤမးြတီယၤတန့ၢ်ဘၣ်.သ့ၣ်ဆၢဖးကတီၢ်အမုၢ်နံၤမုၢ်သီတုၤဃီၤ
န့ၣ်စီၤဘးအူကၠံဒီးအသကိးတဂၤဟဲအိၣ်ယၤလၢယဟံၣ်လီၤ.ယလဲၤပိာ်စီၤဘးအူကၠံအခံဒီးသိလ့ၣ်လၢစီၤဘး
အူကၠံအနီၢ်ကစၢ်နီၣ်၀ဲတခိၣ်န့ၣ်လီၤ.ယလဲၤကိးဃုာ်ပှၤခိးယသးသမူသုးခိၣ်စိမၠ့းထဲတဂၤဧိၤလၢကလဲၤဃုာ်တၢ်
ဒီးယၤန့ၣ်လီၤ.ယတလဲၤကိးဃုာ်ပှၤလၢအဂၤနီတဂၤဘၣ်.သုးခိၣ်စိမၠ့းစ့ၢ်ကီးယတမၢအလဲၤစိာ်တၢ်စုက၀ဲၤနီတ
မံၤဘၣ်.တုၤမ့ၢ်ပလဲၤတုၤဆူနိၣ်တၢ်မျၢ်န့ၣ်အ၀ဲသ့ၣ်တူၢ်လိာ်မုာ်ယၤဖဲစီၤဘးအူကၠံအမံၤပှၢ်အူဇၣ်အဟံၣ်,ပအီၣ်
သကိးဃီၤနုၢ်ထံခီနီ(အုန်းနု့ိကာ်ဇံေခါက်ဆဲွ)လီၤ.ပအီၣ်တၢ်၀ံၤယတဲသကိးတၢ်ဒီးခ့ၣ်အဲၣ်ဒံၢ်အိၣ်ခိၣ်နၢ်တဖၣ်
လီၤ.ခ့ၣ်
အဲၣ်ဒံၢ်အိၣ်ခိၣ်နၢ်တဖၣ်တူၢ်လိာ်ရ့ယၤလၢတၢ်ပာ်ကဲအပူၤလီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ဒီးယထံၣ်ဘၣ်လၢဖဲယတဲအ၀ဲသ့ၣ်လၢ
တဘၣ်မၤတၢ်စုဆူၣ်ခီၣ်တကးတဂ့ၤ,ကညီဒီးပယီၤအတၢ်ဂ့ၢ်ကီအံၤပ၀ဲ
ခိၣ်နၢ်ခံခီယၢ်ပၤတဖၣ်ပကကျဲၤအီၤလၢတၢ်ခုၣ်တၢ်မုာ်အပူၤလီၤန့ၣ်, ယထံၣ်လၢအ၀ဲသ့ၣ်အမဲာ်
သၣ်တဖျါကပုာ်လုးဘၣ်ယၤဘၣ်.လၢယဟံၣ်တခီယမါဒီၢ်မၠးယံၣ်ဒီးယတံၤသကိးပှၤကိးဂၤဒဲးန့ၣ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ
န့ၢ်တၢ်လၢယဂီၢ်လီၤ. မ့ၢ်ကနၢ်ဟူဘၣ်၀ဲယဂ့ၢ်ယကျိၤလၢအကိၢ်အဂီၤတဖၣ်ဒ်လဲၣ်
သၢၣ်.တုၤမ့ၢ်ယဟဲက့ၤတုၤလၢဟံၣ်တဘျီမးအ၀ဲသ့ၣ်အတၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤတဖၣ်လီၤမၢ်ကံွာ်ဒီးသါသဖှိလီၤကၤ့၀ဲ
တကူၢ်သ့ၣ်န့ၢ်၀ဲလီၤ. မ့ၢ်လၢယတၢ်ဃ့ကညးအဃိတၢ်ဂ့ၢ်လၢအလီၤကယးက့ၤ၀ဲဖဲအြကၢးတဖၣ်န့ၣ်တအိၣ်တူၢ်ယံာ်ခိးကျၢၤအသး
ယံာ်ယံာ်ထၢထၢဘၣ်.ဖဲ၁၉၄၉နံၣ်လါယနူၤအါရံၤထီၣ်တ၀ာ်ဆၢကတီၢ်န့ၣ်ခ့ၣ်အဲၣ်ဒံၢ်အိၣ်တဖၣ်ကျဲၤ၀ဲလၢက
ထီၣ်ဒုး၀့ၢ်ပသံၣ်လၢထံဒီးလၢခိခံကပၤထံသုးမုၢ်ဒိၣ်သုးခိၣ်စီၤကဲၠးကဘၣ်ဟံးမူဒါလၢထံတပၤဒီးခ့ၣ်အဲၣ်ဒံၢ်အိၣ်က
ဟံးမူဒါလၢခိတပၤလီၤ.တၢ်ဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ်အခါတၢ်လီၢ်ဖဲမအူၣ်ပ့ၣ်ဒီးပသံၣ်တဖၣ်န့ၣ်ကညီဒီးပယီၤအတၢ်ရ့
လိာ်တၢ်အိၣ်သးတဂ့ၤနီတစဲးဘၣ်.လၢတၢ်န့ၣ်အဃိယဘၣ်နီၤဖးလီၤသုးရ့ၣ်(၄)အသုးတဖၣ်ခံဖုဖဲဟီၣ်က၀ီၤန့ၣ်
လီၤ.

ယသုးခိၣ်သုးနၢ်ဒီးအပှၤသုးဖိတဖၣ်န့ၣ်အတၢ်သးဒူအိၣ်လၢပှဲၤထံဆးဂ့ၤမး.ပှၤကညီအသုးဟဲထီၣ်ဒုးဆီၣ်တံၢ်
အ၀ဲသ့ၣ် လၢထံဒီးလၢခိခံကပၤလၢာ်ဆူၣ်ဆူၣ်ကိၤကိၤဘၣ်ဆၣ်အ၀ဲသ့ၣ်တတူၢ်ဃၣ်အသးနီတဘှဲဖိဘၣ်. ဖဲအဂံၢ်အဘါအိၣ်ဒီးအီၤန့ၣ်ဒုးြတီဆၢက့ၤဒုၣ်ဒါဆူၣ်ဆူၣ်ကိၤကိၤအဃိလၢခံကတၢၢ်ခ့ၣ်အဲၣ်ဒံၢ်အိၣ်တဖၣ်ဘၣ်
ဂုၤကဒါအခံန့ၣ်လီၤ.စီၤကဲၠးအကဘီဒုးသုးတဘ့ၣ်န့ၣ်စ့ၢ်ကီးဘၣ်တၢ်ခးဖှိၣ်အီၤလၢပကဘီယူၤဒုးသုးအဃိဟး
ဂီၤကံွာ်၀ဲဖးဆါညါ.ထံသုးဖိတဖၣ်သံဒီးဘၣ်ဒိတဘျုးဂၤညါ,သုးခိၣ်စီၤကဲၠးဒီးအသုးဖိထဲသၢဂၤလံွၢ်ဂၤဧိၤဃ့ၢ်ပူၤ
ဖျဲးကံွာ်အသးပီပူၤလီၤ.တၢ်ဒုး၀ံၤတဘျီဃီဒ်သိးတၢ်သုတကဲထီၣ်ကဒီးအသးဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်အသီတဘျီလၢၤတဂ့ၤ
အဂီၢ်ယကရီလဲၤဆူ၀့ၢ်ပသံၣ်လီၤ.ယလဲၤထံၣ်လိာ်သးဒီးကညီပယီၤခိၣ်နၢ်အိၣ်ဖဲန့ၣ်တဖၣ်ပဟးတဲနၢ်ပၢၢ်စၢၤတၢ်
ဃူလိာ်ဖိးလိာ်ကအိၣ်ထီၣ်က့ၤအဂီၢ်လီၤ.ကညီဖိဒီးပယီၤဖိလၢအဟံၣ်အဃီမ့ၣ်အူအီၣ်ဟးဂီၤကံွာ်လၢတၢ်ဒုးတၢ်
ယၤအဃိတဖၣ်န့ၣ်ပဟ့ၣ်လီၤမၤစၢၤဆီၣ်ထဲွက့ၤအ၀ဲသ့ၣ်လၢကျိၣ်စ့တၢ်မၤစၢၤတနီၤ.မ့ၢ်လၢပယီၤတဖၣ်မၤဟး
ဂီၤ၀ဲအဃိကညီခိၣ်နၢ်ဒီးကထၢၣ်စၢၣ်စၣ်စံၣ်ဖိအတၢ်သွၣ်ခိၣ်လၢအဟးဂီၤကံွာ်၀ဲန့ၣ်ယလဲၤဟ့ၣ်လီၤကျိၣ်စ့ဆူအ
ဖိခွါတဂၤအစုပူၤလၢတၢ်ကဘှီဂ့ၤထီၣ်ကဒါက့ၤအပါသွၣ်ခိၣ်အဂီၢ်လီၤ.ဒ်န့ၣ်အသိးယလဲၤဟ့ၣ်လီၤကျိၣ်စ့လၢ
လၢပှဲၤပှဲၤဆူက၀ီၤပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်အစုပူၤလၢတၢ်ကဘှီဂ့ၤထီၣ်က့ၤ ကစၢ်ကျီဂီၤ (ြမတ်စွါဘုရ၁းရုပ်
ပွါးေတာ်)လၢပှၤကညီဖိတဖၣ်မၤဟးဂီၤကွံာ်အီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.တုၤဃီၤဆူ၁၉၄၉နံၣ်လါယနူၤအါရံၤထီၣ်တ၀ာ်
ဆၢကတီၢ်န့ၣ်ပ၀ဲပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ်ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ကစီၣ်တခါလီၤ.တၢ်ကစီၣ်၀ဲန့ၣ်တမ့ၢ်တၢ်ဂၤဘၣ်. မ့ၢ်၀ဲခ့ၣ်
အဲၣ်ဒံၢ်အိၣ်၀ဲၤလီၢ်ခိၣ်သ့ၣ်လၢနိၣ်တၢ်မျၢ်အပှၤတဖၣ်ဟးလူၤဟံးန့ၢ်က့ၤတၢ်စုက၀ဲၤလၢပဒိၣ်ပပှၢ်ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါ
အိၣ်ဖဲနိၣ်တၢ်မျၢ်,ကိၠးကိ,သမဲတဖၣ်အအိၣ်န့ၣ်လီၤ.တၢ်လီၢ်တဖၣ်န့ၣ်အဘၢၣ်စၢၤအိၣ်စီၤစုၤဒီး၀့ၢ်တကူၣ်ထဲ(၇)
မံၤလာ်ဧိၤလီၤ.လၢတၢ်န့ၣ်အဃိပကွၢ်ကီအီၤဒ်န့ၣ်တသ့လၢၤဘၣ်အဃိပ၀ဲပဒိၣ်တခီပနဲၣ်လီၤဆူသုးပှၤဖီၣ်တၢ်
စုက၀ဲၤတဖၣ်အအိၣ်လၢကလဲၤဆူတၢ်လီၢ်လၢတၢ်ဂ့ၢ်ကဲထီၣ်သးဟီၣ်က၀ီၤန့ၣ်ဒီးြတီခ့ၣ်အဲၣ်ဒံၢ်အိၣ်လၢအသုတ
ဟးဟံးန့ၢ်တၢ်စုက၀ဲၤဒ်န့ၣ်တဂ့ၤအဂီၢ်လီၤ.

လၢပလဲၤြတီတၢ်ဒ်န့ၣ်အဖီခိၣ်ဖဲ၁၉၄၉နံၣ်လါယနူၤအါရံၤ(၃၁)သီအနံၤန့ၣ်ပပှၤသုးဖိဒီးခ့ၣ်အဲၣ်ဒံၢ်အိၣ်တဖၣ်ကဲ
ထီၣ်ကဒီးတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်ဒီးဖဲန့ၣ်ခ့ၣ်အဲၣ်ဒံၢ်အိၣ်၀ဲၤလီၢ်ခိၣ်သ့ၣ်အိၣ်လၢနိၣ်တၢ်မျၢ်တဖၣ်ထီၣ်ဒုးဟံးန့ၢ်က့ၤ၀ဲ
နိၣ်တၢ်မျၢ်၀့ၢ်န့ၣ်လီၤ.အ၀ဲသ့ၣ်ပျဲဟးထီၣ်ကွံာ်ပှၤဘၣ်ဃိာ်ဖိအဂၤ၂၀၀၀ဆူတၢ်ချၢ,၀ံၤဒီးနုာ်လီၤဟံးန့ၢ်ကံွာ်ပဒိၣ်
အစ့အိၣ်လၢစ့တၢးပူၤတဖၣ်ခဲလၢာ်လီၤ.နိၣ်တၢ်မျၢ်၀့ၢ်အံၤအိၣ်လၢ၀့ၢ်တကူၣ်အခိၣ်ထိးအဃိပ၀ဲလၢအမ့ၢ်ပဒိၣ်တ
ဖုအံၤဒီးပှၤအိၣ်လၢ၀့ၢ်တကူၣ်ပူၤပှၤခူဖိ၀့ၢ်ဖိတဖၣ်ပကဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ပျံၤတၢ်,ပကအိၣ်ဒီးတၢ်သူၣ်ကနိးသးကနိး
မဲာ်တကျိၣ်နါတကျိၣ်ထဲလဲၣ်အဂ့ၢ်ယမ့ၢ်ကဘၣ်ကဲွးဖျါထီၣ်အီၤလၢလံာ်ပူၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲးန့ၣ်ယကဘၣ်ကဲွးအီၤ
လီၤတံၢ်လီၤဆဲးဒ်လဲၣ်မးယဆိမိၣ်ကဲွးအီၤတသ့လၢၤဘၣ်.ပှၤဖးလံာ်ဖိသုနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်သု၀ဲကွၢ်ဆိမိၣ်ခီၣ်မှံကွၢ်က့ၤ
ဒၣ်လၢသုနီၢ်ကစၢ်သုတၢ်ဒၣ်၀ဲတက့ၢ်.စးထီၣ်ဖဲန့ၣ်ဒီး,လၢခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်ကညီဒီကလုာ်စၢဖှိၣ်ကရၢအတၢ်တီခိၣ်ရိၣ်
မဲတၢ်အပူၤခ့ၣ်အဲၣ်ဒံၢ်အိၣ်တၢ်ပူထီၣ်လီထီၣ်က့ၤပဒိၣ်တၢ်ဂ့ၢ်အံၤကဲထီၣ်၀ဲဒၣ်အသးန့ၣ်လီၤ.

ဟံးန့ၢ်အီၤလၢကွဲၤကလုၢ်ပှာ်ယဲၤသန့ပူၤ.
http://www.piemmamure.org/2011/06/blog-post_1994.html