စုသန့ၤ ခီၣ်တဃာ်လၢ ပှၤတကလုာ် တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီ အဂီၢ်

လၢပှၤတကလုာ်အပှၤဂ့ၢ်ဝီ ထီရီၤ ကဒိၣ်ထီၣ်ထီထီၣ် ဒီး ဂုၤလဲၤ ဂုၤသီအဂီၢ် အဆိကတၢၢ် ကျိာ်တၢ်ကတိၤ ဒီးလံာ်လဲၢ်ကဘၣ်အိၣ် ဝဲလီၤ. ၀ံၤဒီး တၢ်ပာ်ဂံၢ်ပာ်ဘါခီၣ်တဃာ် လၢပှၤတကလုာ် အတၢ်လဲၤထီၣ် လဲၤထီအဂီၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဂုၤထီၣ်လဲာ်ထီၣ် လၢ တၢ်သ့ကွဲးကျိာ် တၢ်တဲန့ၣ်လီၤ. တၢ်စိၤတၢ်ပီၢ်ဒီး တၢ်စံၣ် စိၤတဲစိၤမ့ၢ်ဂ့ၤ, တၢ်ဃဲၤပူဒီး တၢ်လၢပျၢၤမ့ၢ်ဂ့ၤ, ဂိၤပှၢ်အတၢ်သိၣ်ဖိသိၣ်လံၤ မ့ၢ်ဂ့ၤ, ဒီးတၢ်ဂ့ၢ် အဂုာ်အဂၤတဖၣ် န့ၣ်လၢတၢ်တိၢ်န့ၢ်အီၤကညီ အဂီၢ် တၢ်ကတိၤ ဖုၣ်လီၤက့ၤအီၤလၢ ထါအကျိာ် န့ၣ်လီၤ. တုၤ တၢ်သိၣ်လိ က့ၤတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ တဖၣ်အံၤန့ၣ် ကဘၣ်မ့ၢ်ဝဲလၢ ကျိာ်တၢ်တဲန့ၣ်လီၤ.

လၢကလုာ်ဂုၤထီၣ်လဲာ်ထီၣ် လၢဟီၣ်ခိၣ်မုၢ်မဆါ တနံၤအံၤတဖၣ် အလံာ်အလဲၢ်အပူၤန့ၣ် ကျိာ်တၢ်တဲ မ့ၢ်တၢ်အခိၣ်သ့ၣ် မိၢ်ပှၢ်လီၤ. လၢအဘၣ်ထွဲအဝဲသ့ၣ် ပှၤဂ့ၢ်ဝီထီရီၤ ဒီး တလးပီညါအကလုာ်ကလုာ် န့ၣ် လံာ်ကျိာ်တၢ်တဲ တဖၣ်အိၣ်ဝဲ လၢအကလးဒီး အကလီၢ် လီၤ. လံာ်မဲကူ အိၣ်ဝဲလီၤ. လံာ်ပဲာ်ခီ (လံာ်ခီယ့ၤ) ဒိၣ် ဆံးြပံသွါ တဖၣ်အိၣ်ဝဲ အကလုာ်ကလုာ်လီၤ. လံာ်ကွဲးကျိးတဖၣ် အိၣ်ဝဲရးဘီရးမုၢ် လီၤ. ပှၤကိးကလုာ်ဒဲး ဒိၣ်ထီၣ်ထီထီၣ် ဝဲဒၣ်ခီဖျိ လၢအပာ်ဒိၣ် ပာ်ကဲလံာ်ကျိာ်တၢ်တဲ တဖၣ်အဃိလီၤ.

ကျိာ်သနူ
ဒ်သိးပနၢ်ပၢၢ်ကညီကျိာ် သနူကသ့အဂီၢ်ပဘၣ် ဃုသ့ၣ်ညါအီၤဒီး ပာ်သူၣ်ပာ်သးလၢ တၢ်ဂ့ၢ်တနီၤ လီၤ. လၢကညီလံာ်လဲၢ်ဂ့ၢ်ဝီအပူၤန့ၣ် လံာ်ကျိာ်သနူဒိၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ ဆံးမ့ၢ်ဂ့ၤတအိၣ်ဒံးဝဲနီတဘ့ၣ်ဘၣ်. ပမ့ၢ်အဲၣ်ဒိးနၢ်ပၢၢ် လံာ်ကျိာ်သနူန့ၣ် ပဘၣ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးဒီး ဖးလံာ်ကျိာ်တၢ်တဲတဖၣ်အါအါ လီၤ. တၢ်ကတိၤန့ၣ်အိၣ်ထီၣ် ဝဲလၢ ကျိာ်သနူအမဲာ်ညါလီၤ. ကညီတၢ်ကတိၤဒီး ကညီအလံာ်န့ၣ်ခီဖျိ လၢပကတိၤဒီးဖးအီၤ အါအါ ကလဲာ် အဃိ ပနၢ်ကဖျိထီၣ်ဒီး ဘှါထီၣ်ဝဲဆူ ကညီကျိာ်သနူဂ့ၢ်ဝီတၢ်လဲၤ ထီၣ်က့ၤလီၤပူၤလီၤ.

ဝီၢ်ဩဲ
ဒ်ပစံးတ့ၢ်လံအသိး လံာ်ပဲာ်ခီအလၢအပှဲၤလၢကညီကျိာ် တအိၣ်နီတဘ့ၣ်ဒံးဘၣ်. မ့ၢ်အိၣ်ဘၣ်ဖုးဒၣ်လဲာ် လံာ်ပဲာ်ခီ အက့ၢ်အဂီၤတလၢပှဲၤဝဲဒံးဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်ဝီၢ်ဩဲတဖၣ် အိၣ်ဝဲဂီၢ်မုၢ်လၢလုၢ်ဖိထါဖိအပူၤ, တၢ်ကတိၤ ခွ့ၣ်ခွီၣ်အပူၤဒီး တၢ်တဲခီတဲယဲၤ အပူၤလီၤ. ပမ့ၢ်နိၤတုၢ်ပဲာ်ခီ ဃုသ့ၣ်ညါက့ၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ လၢ တၢ်သူၣ်စူၤသးနွဲၤအပူၤန့ၣ် ဝီၢ်ဩဲတဖၣ် ကဟဲဃ့ၢ်ဖုထီၣ်ဒီး ဂဲၤကလံၣ် လၢပျဲၢ်စီၢ်ခိၣ်ဂီၢ်မုၢ်ဂီၢ်ပၤလီၤ. လၢ တနံၤဘၣ်တနံၤ အတၢ်စံးတၢ်ကတိၤအပူၤန့ၣ် ပကနၢ်ဟူဝီၢ်ဩဲ အသီ, အလီၢ်လံၤအါမးလီၤ. ပကန့ၢ် အါထီၣ်စ့ၢ်ကီး တၢ်ကတိၤလီၤဆီလၢ ဟီၣ်ကဝီၤတတီၤဘၣ်တတီၤ လၢအအိၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်ကတိၤအီၣ်လု အီၣ်ကါ, တၢ်ကတိၤလုကတိၤမဲ, တၢ်ကတိၤဆူကိာ်လ့ၣ်ပျ့ၤဒီး တၢ်ကတိၤဒွဲတၢ်ကတိၤရၢၢ်တဖၣ် န့ၣ်လီၤ. လၢကျဲဒ်အံၤအပူၤ ပမၤန့ၢ်အါထီၣ်ဝီၢ်ဩဲ တဖၣ်သ့ညီကၣ်ကံးလီၤ.

ကျိာ်တၢ်တဲ
ပမ့ၢ်အဲၣ်ဒိးနၢ်ပၢၢ် ကညီကျိာ်တၢ်တဲန့ၣ် ပဘၣ်ကျဲးစၢးကတိၤက့ၤ တၢ်လၢပကျိာ်ဒၣ်ဝဲအါအါလီၤ. ကညီ မိၢ်ထံးမ့ၢ်ဂ့ၤ, ပၢ်ထံးမ့ၢ်ဂ့ၤ တၢ်ကတိၤအသီၣ်မ့ၢ်ချၢၣ်ချဲ ဝဲတနီၤဘၣ်ဆၣ် အက့ၢ်အဂီၤဒီး ကျိာ်သနူအတၢ်သူၣ် ထီၣ်ဆီလီၤမ့ၢ် တၢ်ဒ်သိးသိးလီၤ. ကညီလၢပျၢၤတဖၣ် ပှိၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤစှီၤမ့ၢ်ဂ့ၤ သူဝဲလုၢ်ဖိထါဖိ, ဝီၢ်ဩဲတဖၣ်ဒီး တၢ်ကတိၤဆိဖးအါမးလၢ တၢ်ဒဲးကံၣ်ဒဲးဝ့ၤဒီး မၤဃၢထီၣ်တၢ်ကတိၤ (ကျိာ်) အသယၢၢ်အဂီၢ်လီၤ.

အဃိလၢတၢ်အဲၣ်ဒိးနၢ်ပၢၢ်ကျိာ်တၢ်တဲအဂီၢ် ဖဲအလီၢ်တအိၣ်ဘၣ်အခါန့ၣ် ဂုာ်ဟးဆှဲးကတိၤကျိာ် အဂၤ ဒ်အမ့ၢ် (ကၠီၣ်တဲၣ်, အဲကလံး, ပယီၤ) တဖၣ်တသ့ဖဲအသ့တက့ၢ်. ဖးလံာ်တၢ်ကွဲးလၢကညီကျိာ်အါအါ ဆူၣ်ဆူၣ်တက့ၢ်. သၣ်ဟုၣ်သၣ်ဟဲၣ်ဒီး ဆိမိၣ်ဒိၣ်ထဲ တၢ်ဟုၣ်တၢ်ဘျၣ်ကျိာ်တဂ့ၤ. အဲကလံးမ့ၢ်ပှၤဟံလိၢ်ဟံဒွဲ ကလုာ်ဂၤအကျိာ်ဒီး ပယီၤ (ဘယ့ၣ်နီၤ) မ့ၢ်ပှၤတမျာ်န့ၢ်ဆူၣ်ပှၤအလံာ်လၢ အသူဝဲတနီၤအကျါလီၤ. ကွဲးလံာ်ဆီရဲၣ်ဆူၣ်ဆူၣ်တက့ၢ်. ကွဲးပၣ်ဒူအါအါတက့ၢ်. ကွဲးကျိးက့ၤထါတဖၣ်ဆူ ကျိာ်တၢ်တဲတက့ၢ်. ကွဲးဖုၣ် လီၤစ့ၢ်ကီး ကျိာ်တၢ်တဲတဖၣ် ဆူထါအကျိာ်တက့ၢ်. ဒိကနၣ်တၢ်တဲစိၤတဲဒိ တယုၢ်ဒီး ကွဲးဒုးကဲထီၣ် အီၤဆူ ကျိာ်တၢ်တဲတက့ၢ်.

ပမ့ၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးဒီး ကျဲးစၢးမၤထွဲဒ်အံၤ အသိးဃူဃူ ဖိးဖိးဒီး မုၢ်ကအိၣ်ဝဲတနံၤ လၢကညီဖိ အကျိာ်ဃံလၤအံၤ အတလၢ်ကခးဆူဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်, ကကဲထီၣ်တၢ်ဆါကူဂာ်ဖးဒိၣ်တခါ လၢပှၤအါကလုာ်သးအိၣ် မၤလိအီၤန့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးကညီကျိာ်ကရဲၢ်န့ၢ်ကလုာ်ဂၤ, ကဆၢနၢ်တံၤသးဒီး သီၣ်ဒွဲဒွဲလၤလၤ ကပုာ်လုး ကဖီလီအဂီၢ် ပဘၣ်ပလီၢ်စ့ၢ်ကီး ပသးလၢလံာ်တၢ်သီၣ်ဒီး နိးဖံးတၢ်သီၣ်လီၤ. ပယီၤဖိတဖၣ် (ေရးေတာ့ အမှန်ဖတ်ေတာ့အသံ) အိၣ်အါလၢ်ကဲၣ်ဆိးလီၤ. အလံာ်မဲာ်ဒီး ကတိၤဝဲန့ၣ်တဘၣ်ထွဲလိာ်သး နီတစဲးဘၣ်. အဒိ, ထိၣ်မိၢ်ဧူန့ၣ် တကွဲးဝဲလၢ (အုတ်ေအာ) ဘၣ်. ကွဲးဝဲလၢ (ဥဩ) ဆးကျးဒးလီၤ. တၢ်ကူတၢ်သိး န့ၣ် တကွဲးဝဲလၢ (အဝို့အထယ်) ဘၣ်.

ဘၣ်ထွဲလံာ်တၢ်ကတိၤဒီးနိးဖံးတၢ်ကတိၤ တဘၣ်လိာ်သးန့ၣ် ဒ်ယမ့ၢ် (ပှၤကွဲးလံာ် စီၤဘီနၢ်လ့ကွဲးဝဲ) ပှၤကစၢၢ်ခိၣ်ဖိတ၀ာ်ပၢၤခိၣ်တ၀ာ်အသိး ယသ့ၣ်ညါဖးအါညါလီၤ. ဒ်ယမ့ၢ်ပှၤကီၢ်မုၢ်ြတီၢ်လၢ ဘုသိၣ်ကီၢ် ဆၣ် တဂၤအသိး ယအၢၣ်လီၤဒူဒူ လၢပတၢ်ကတိၤတဖၣ် တဘၣ်လံာ်အကျိာ်ဘၣ်. ဒ်ပကတိၤညီနုၢ်, ကကၠၢၢ်ကခၠူး, အိၣ်ခၠူၣ်အိၣ်ချ့, ကကၠၢ်ခရံာ်, ကၠီၤမိၤစ့, အကၠိၤကၠိၤအဃၣ်ဃၣ်, ဒီးအဂၤအါမးန့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး ယခွါဖိလၢ ဝ့ၢ်ဖုတကူၣ်ဒီး ပသံၣ်ထံထၣ်ကီးတဖၣ် ပုာ်ကဒီးဝဲ နကနၣ်မုာ်တမၠိစ့ၢ်, ဘၣ်ဆၣ် စှၤတစဲး လီၤ.

တၢ်တဲ
တၢ်အဲၣ်ဟဲထီၣ်တဘီမူခိၣ်ခၠံးလီၤတကျုာ်ထုး
ခၠံမိၤရှ့အဆဲဒိၣ်ခၠံအဆဲဖိခၠံ တုၤလဲအကတဲၢ်
မဟါကဲာ်ယလဲၤချုနၤလၢနရှံၣ်
ရှံၣ်ခၠံပျဲၣ်အံၤတကျဲၤလဲၤဘၣ်
မူခိၣ်စူၤယံ, ဟဲကၠ့ၤမ့ၢ်ချ့
http://www.komanadaily.com/2011/06/blog-post.html